Floor Milikowski over een klein land met verre uithoeken.
Door Marco Roepers (predikant Vredekerk Loppersum)
Rond mei/juni 2020 verscheen Een klein land met verre uithoeken, ongelijke kansen in veranderend Nederland van Floor Milikowski. Voor mij was het een feest der herkenning omdat het een problematiek schetst die mij aan het hart gaat. De krimp in de bepaalde delen van land waaronder Noord-Groningen en de enorme groei in de Randstad. Het boek laat zien dat die ontwikkeling versterkt wordt door het rijksbeleid.
Ik sprak met Floor Milikowski over haar boek. Hier een korte weergave van dat gesprek.
Ik zei aan het begin van het gesprek dat veel mensen in het aardbevingsgebied hebben het gevoel dat het geld van het gas vooral naar het westen verdwenen is terwijl de regio steeds verder achterop raakte. Dat gevoel is niet helemaal ongegrond. Floor reageerde met “Dat kun je wel zeggen, ja”. Noord-Groningen raakt steeds verder achterop, terwijl er heel veel geld en moeite in de economie en infrastructuur van de Randstad gestoken is. Een voorbeeld is dat het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat de verbinding Assen-Eemshaven als regionaal zag en de Delft-Rotterdam als een nationale verbinding terwijl die veel korter is.
In de jaren 80 ging het beleid om. Werden daarvoor zwakkere regio’s gesteund, vanaf toen ging het om de concurrentiekracht van Nederland en daarom zou de landelijke overheid zich voortaan richten op de mainports de Rotterdamse haven en Schiphol. Eindhoven heeft zich als brainport knap tussen geworsteld. Daar is veel geld en moeite ingestoken. De economie rondom de mainports en in de brainport is enorm gegroeid. Amsterdam is door de groei zo duur geworden dat woningen voor de middeninkomens niet meer te betalen zijn. Die kunnen de 4 of 5 ton niet meer opbrengen. Aan de andere kant worden er in Delfzijl en Heerlen huizen afgebroken om dat daar geen vraag meer naar is. De trek naar de stad is in volle gang. De steden zijn de winnaars en de regio’s zijn de verliezers. De focus op de stad is ook een internationaal gegeven.
Ook in de Groningen zien we dat. De stad Groningen groeit. Inmiddels zijn hier de problemen van deze groei ook aanwezig. De huizenprijzen stijgen en mensen met niet zulke grote of onzekere inkomens zijn te vinden in de wijken met de laagste huurprijzen. De middeninkomens kunnen heel moeilijk een woning vinden. Dat staat in tegenstelling tot de dorpen en plaatsen ten noorden en oosten van de stad waar de inwonersaantallen dalen. De problemen van Nederland op een kleinere schaal in Groningen. Zou de provincie ook niet meer kunnen doen om de groei van de stad meer ten goede te laten komen aan de krimpregio’s?
De krimpregio’s in Nederland proberen zelf een antwoord te geven. In het boek is daar Emmen het voorbeeld van. De gemeente daar gaat grote risico’s aan in de ontwikkeling van de dierentuin Wildlands. Delfzijl doet dat niet en zet in op beheerste krimp. De krimpregio’s gaan achteruit in voorzieningen. Er worden scholen gesloten. De winkelstand in de dorpen heeft het extra moeilijk. Krimp bepaalt de sfeer. Het is heel anders om te leven in een stad waar er groei en hoop en waar veel perspectief is, dan in een gebied waar voorzieningen vechten om hun voortbestaan en mensen vrezen dat binnenkort weer een belangrijke voorziening weg zou kunnen vallen.
Dat vraagt om een andere aanpak dan alleen de focus op de mainports. Nederland is toe aan een ander beleid dan het huidige. Dat verlangen naar werkelijk aandacht en interesse van rijk wordt in Groningen zichtbaar in de boosheid om de aardbevingen. Het aardgas wordt hier gewonnen en levert veel geld op maar het rijk wil vooral investeren in de mainports en de infrastructuur in de Randstad. Dat wordt als onrechtvaardig ervaren. Hetzelfde gevoel van onrecht kan worden geproefd in Zeeland toen de marinierskazerne daar niet kwam. Dat is nu afgekocht honderden miljoenen euro’s
Ook voor het aardbevingsgebied kwam er geld. Het Nationaal Programma Groningen, dat geen programma is maar een pot met geld. Als dat geld op is, dan blijft alles zoals het was. Wat de regio echt nodig heeft is echte aandacht en blijvende ondersteuning van het rijk voor de problemen en mogelijkheden van de regio. Dat geldt niet alleen voor Noordoost-Groningen maar ook voor de andere regio’s in de knel. Het gaat om een nieuw verhaal voor heel het land, waarin de opbrengsten van de mainports ook ten goede komen aan andere delen van het land. Daarbij kan gedacht worden aan snellere treinverbindingen die de landsdelen beter met elkaar verbinden. Bovendien begint de luchtvaart en de distributiesector steeds meer de grenzen van de mogelijkheden te voelen. In andere delen van het land zijn er ook creatieve initiatieven die meer mogelijkheden bieden voor groei. Het gaat om de verbondenheid van heel het land waarbij de gelijkheid van kansen beter verdeeld worden over bevolkingsgroepen (zodat de middengroepen weer in Amsterdam en in de stad Groningen kunnen wonen) en gebieden (zodat ook plattelandsgebieden meer perspectief hebben). Dat betekent ook dat kleinschaliger ontwikkelingen meer gestimuleerd kunnen worden. Welvaart zit niet alleen in een nieuwe flatscreen, maar ook in een prettige woonomgeving met goede voorzieningen in de buurt, in een optimistische sfeer, met voldoende mogelijkheden om in je levensonderhoud te voorzien.
In een persconferentie in juni verdedigde premier Rutte de ruim 3 miljard euro waarmee KLM gesteund zou moeten worden omdat KLM is Schiphol en Schiphol heeft geleid tot de vestiging van heel veel bedrijven. Dat is een korte samenvatting van mainportfilosofie rond Schiphol waarop ook al heel wat afgedongen kan worden. Duidelijk is wel dat de regering zich direct inzet voor onze mainports zodra ze het idee dat er gevaar op komst is. De krimpregio’s moeten het met heel veel minder interesse van Den Haag doen. In de persconferenties rond de Coronacrisis heeft de premier menigmaal gezegd dat Nederland een prachtig land is. Het zou goed zijn als de regering zich ook inzet om de perspectieven van de verschillende delen van dat land meer in evenwicht te brengen. Dat maakt Nederland werkelijk tot een prachtig land.
Floor Milikowski is journalist en heeft onder meer voor de Groene Amsterdammer geschreven. Haar boek leest gemakkelijk. De titel is “Een klein land met verre uithoeken” en heeft als ondertitel “Ongelijke kansen in veranderend Nederland”. Het is uitgegeven door Atlas contact. Het ISBN nummer is 978 90 450 3884 1